ΕΝΑ ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΑΓΟΡΑ
Εικ. 1: Η Αγορά σήμερα. Στα δεξιά διακρίνεται η Στοά του Αττάλου και μέρος της Χριστιανικής Εκκλησίας των Αγίων Αποστόλων.
Η Αγορά αποτελούσε το επίκεντρο της δημόσιας ζωής της αρχαίας Αθήνας. Ήταν ο χώρος όπου διοικητικές, πολιτικές, δικαστικές, εμπορικές, κοινωνικές, πολιτιστικές και θρησκευτικές δραστηριότητες λάμβαναν χώρα.
Η περιοχή που κάλυπτε την Αγορά χρησιμοποιήθηκε χωρίς διακοπή σε όλες τις περιόδους της Αθηναϊκής ιστορίας. Πολύ πριν μετατραπεί σε δημοτικό κέντρο της πόλης των Αθηνών, κατά τη διάρκεια της Ύστερης Εποχής του Χαλκού (1600-1100 π.Χ.), χρησίμευε ως κοιμητήριο. Στις αρχές του 6 ου αι. π.Χ., την εποχή του Σόλωνα του νομοθέτη, η Αγορά απέκτησε τον δημόσιο χαρακτήρα της.
Εκτεταμένη οικοδομική δραστηριότητα συντελέστηκε στον χώρο της Αγοράς έπειτα από τις σοβαρές καταστροφές που προκλήθηκαν από τις λεηλασίες των Περσών το 480/479 π.Χ., των Ρωμαίων το 89 π.Χ. και των Ερούλων το 267 μ.Χ. Η Σλαβική επιδρομή το 580 μ.Χ., οδήγησε στη σταδιακή παρακμή του χώρου. Κατά τους Βυζαντινούς χρόνους έως το 1834,
όταν η Αθήνα μετατρέπεται στην πρωτεύουσα του νεοσύστατου ανεξάρτητου Ελληνικού κράτους, ο χώρος της Αγοράς αξιοποιήθηκε ως περιοχή κατοίκησης.
Η εν Αθήναις Αρχαιολογική Εταιρεία ήταν εκείνη που το διάστημα 1859-1912 οργάνωσε τις πρώτες ανασκαφικές εργασίες στο χώρο, με το Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο να ακολουθεί το 1896-1897. Το 1931, η Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών ξεκίνησε συστηματικές ανασκαφές στον αρχαιολογικό χώρο τις οποίες συνεχίζει έως και σήμερα, με αξιομνημόνευτη συνεισφορά στη μελέτη και την ανάδειξη του χώρου.
Ένα από τα σημαντικότερα οικοδομήματα του χώρου της Αγοράς είναι η Στοά του Αττάλου, η οποία κατασκευάστηκε κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Αττάλου Β΄ του Φιλάδελφου, ηγεμόνα του ελληνιστικού βασιλείου της Περγάμου (159-138 π.Χ.), ο οποίος μαθήτευσε στην Αθήνα πλάι στον φιλόσοφο Καρνεάδη, πριν ανέβει στον θρόνο. Η Στοά λοιπόν μπορεί να θεωρηθεί ως δώρο ενός περήφανου αποφοίτου της πόλης των Αθηνών, ο οποίος δώρησε στους Αθηναίους ένα εμπορικό κέντρο. Η διώροφη συστοιχία κολώνων παρείχε σκίαση των διαδρόμων μπροστά από τα 42 καταστήματα, τα οποία νοίκιαζε η πόλη. Λευκό πεντελικό μάρμαρο και μπλε μάρμαρο από την περιοχή του Υμηττού χρησιμοποιήθηκαν σε
συνδυασμό με ασβεστόλιθο για τους τοίχους. Η Στοά λειτούργησε ως το κύριο εμπορικό κέντρο για τους κατοίκους της Αθήνας για πολλούς αιώνες. Καταστράφηκε από τους Ερούλους το 267 μ.Χ. και έγινε η πλήρης αποκατάστασή της το 1953-1956, φιλοξενώντας, μεταξύ άλλων, το μουσείο του αρχαιολογικού χώρου. Η ανακατασκευή της αναδεικνύει τη
σπουδαιότητα και την αποτελεσματικότητα της Στοάς, ως την ιδανική αρχιτεκτονική μορφή για ένα δημόσιο κτήριο στην Ελλάδα.
Εικ. 2: Ισόγειο της Στοάς του Αττάλου σήμερα.
«Η άποψή μου είναι ότι τίποτε δεν έχει αλλάξει από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, εκτός από την εξέλιξη της τεχνολογίας. Ξεκινάς από την Ευρώπη και φτάνεις στην Αναγέννηση, από την Αναγέννηση στη Ρωμαϊκή εποχή, από τη Ρώμη στην Ελλάδα και φτάνεις στην Αθήνα του 500 περίπου π.Χ., και έπειτα δεν μπορείς να προχωρήσεις πιο πέρα, ούτε σε χρόνο ούτε σε χώρο, σχετικά με το πώς πράττουμε και αντιλαμβανόμαστε τα πράγματα. Ολόκληρο το πολιτικό μας σύστημα και οι περισσότερες πτυχές του σύγχρονου τρόπου ζωής ήταν γνωστά ήδη από την περίοδο γύρω στο 500 π.Χ. στην Αθήνα. Η Αγορά υπήρξε το επίκεντρο της απαρχής όλων αυτών.»
John McK. Camp ΙΙ, Επικεφαλής των ανασκαφών της Αρχαίας Αγοράς από την Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα.
Για την ερευνητική ομάδα του Εργαστηρίου, η αρχαία Αγορά αποτελεί πηγή έμπνευσης, όχι μόνο για τη σπουδαία ιστορική της αξία ως τεκμήριο του παρελθόντος, αλλά κυρίως για την πληθώρα πληροφοριών που παρέχει για πολλαπλές πτυχές της καθημερινής ζωής και της οικονομικής δραστηριότητας. Στην αρχαία Αγορά, την καρδιά της πόλης των Αθηνών, λαμβάνονταν κρίσιμες αποφάσεις και διαμορφώνονταν τάσεις, καθώς ο πολίτης και οι ανάγκες του ήταν στο επίκεντρο. Η Αγορά διαχρονικά μετρούσε τον σφυγμό της πόλης, επιτρέποντας έτσι στους ερευνητές να έχουν πρόσβαση σε πολύτιμες γνώσεις σχετικά με τη συμπεριφορά του πολίτη/καταναλωτή, τη λήψη αποφάσεων, την ανάλυση των τάσεων και τη μελέτη της αγοράς.
